Tempest

Bob Dylan heeft een nieuwe plaat, en wat voor een… Tempest neemt ons mee naar het donkere en onheilspellende landschap, ergens aan de rand van een of andere eindtijd, waar hij al zo lang doorheen lijkt te dwalen. Hij gebruikt daarvoor de muzikale stijlen die hem steeds gevoed hebben en wandelt er doorheen met dat lichtjes wiebelende pasje. Zijn uitstekende muzikanten blijven dicht bij hem, net zoals ze dat altijd doen tijdens zijn optredens, en ze volgen hem in een klankkleur die hecht, soepel en een beetje morsig is. 50 jaar na zijn allereerste plaat is Dylan op de top van zijn kunnen. De Song and Dance Man is in Tempest weer iets meer een grote verhalenverteller dan op zijn vorige plaat. Verhalen vol dood, wraak, mislukte liefde, woede, en vruchteloos zoeken. Voor zeemzoet gefladder is er hier geen plaats, voor een ontroerende liefdesverklaring voor een oude vriend wel.

De plaat opent met Duquesne Whistle. Bijna onschuldig jazzy, zo begint het, tot de muzikanten invallen. Je denkt even dat je op een van zijn vorige platen zit. Alsof je rustig binnen mag komen. Een song over een trein die aankomt. Maar de tekst wordt iets donkerder. De vrouw van zijn dromen, het enige wat hem overeind houdt, is daar. Maar de lucht boven de trein is donker. Iemand kijkt vanuit de hemel naar beneden.

In Soon After Midnight horen we in het begin een opgewekte zanger die de woorden zoekt om een geliefde te bezingen. Het leven begint na middernacht. Rijmend beweegt hij zich door de straat. De ‘killing floor’ is ook in de buurt, maar hij wil toch niemand anders dan die ene.

Narrow Way laat heel wat minder ruimte voor luchtigheid. Terwijl de engelen toekijken, strompelt de ik-figuur over de lange, smalle en eenzame weg. Het is een hard landschap om in overeind te blijven. Er moeten nog enkele rekeningen vereffend worden met een voormalige geliefde. Maar in de armen van een andere vrouw is er misschien wel troost te vinden.

Long and Wasted Years kijkt terug op een verloren liefde. De woorden klinken bitter en zonder hoop. De zanger draagt donkere glazen om de geheimen te verbergen die zich in zijn ogen bevinden. Hij smeekt haar om terug te komen, verontschuldigt zich voor de pijn die hij haar deed. Tranen vloeien. “So much for this long and wasted years.”

In Pay In Blood horen we een woedende zanger. “I pay in blood, but not my own” Hij fulmineert tegen iemand die hem bij elke stap het leven moeilijk lijkt te maken. Wie die hij is, is niet zo duidelijk. Misschien zijn het die mensen die de touwtjes in handen hebben, die onoprecht zijn. Dylan spuwt het uit.

Scarlet Town komt dichter bij een oude folksong, overgeleverd door de eeuwen. Wat is dit voor een plaats? Het begint bijna lieftallig, maar het wordt subtiel dreigender. De zeven wonderen van de wereld zijn hier, de goeden en de slechten leven naast elkaar. De chaos zou door de kieren kunnen breken. Er is een ijzige wind. Je voert de gevechten van je vader, je kunt niet anders. Liefde is een zonde.

In Early Roman Kings gaat Dylan weer heerlijk sarcastisch tekeer tegen alle varianten van het corrupte en decadente gespuis in mooie pakken dat verantwoordelijk is voor de ondergang. Het nummer pompt verder als een eerbetoon aan een oude Muddy Waters.

En dan komen we bij de slottrilogie van deze plaat, met eerst Tin Angel. Ergens in die desolate vlakte waarin westerns zich afspelen, of het landschap van zoveel murder ballads, daar speelt dit verhaal zich af. Of het  cowboys of ridders zijn, dat is niet zo duidelijk. Er zijn pistolen en zwaarden. Een man komt terug thuis, ziet dat zijn vrouw weg is, ervandoor met een andere man. Hij gaat op weg, achter haar aan, vol wraakgevoelens. Als hij hen vindt, lopen de zaken anders dan verwacht. Aan het einde liggen de lichamen van de drie geliefden naast elkaar in het graf.

Het titelnummer Tempest is zonder meer indrukwekkend. In een nummer van meer dan veertig strofen wordt de ondergang van de Titanic opgevoerd. In een statig walsritme ontwikkelt het caleidoscopisch verhaal zich. Het verwijst naar een oud nummer van de Carter Family, maar even goed naar de film Titanic, want ene Leo wordt enkele keren opgevoerd. Allerlei figuren lopen door elkaar. Ze worden telkens kort getypeerd, zoals alleen Dylan dat kan. De ondergang van de Titanic krijgt de allure van een universele ramp. Weer zijn de engelen daar, als de hemel opengaat. De mens heeft geprobeerd de eigen maat te overstijgen, en nu is het tijd om orde op zaken te stellen, de dag des oordeels is daar. Geliefden klampen zich aan elkaar vast, ouders en kinderen springen het ijskoude water in, in een dodelijke dans vertrappelen mensen elkaar. De toon van de muziek is verraderlijk licht, maar opeenvolging van al die strofen maakt het nummer steeds meer bezwerend. Het orkest speelt verder, terwijl de afloop onafwendbaar is. De stem van Dylan is breekbaar, vol mededogen. Hij observeert, en vertelt het verhaal. En weer valt op hoe feilloos Dylan een ritme in zijn woorden kan brengen en hoe hij zijn gebroken stem kan gebruiken op een manier die je heel diep blijft raken. Heel mooi.

De opener van Tempest gaf in eerste instantie een verkeerde indruk voor de rest van de plaat. Zo besef je als je aan het einde komt. Maar ook de afsluiter Roll On John is heel merkwaardig. In een voor zijn doen bijzonder openhartige en directe stijl neemt Dylan afscheid van zijn goede oude vriend John Lennon. Met verwijzingen naar nummers van The Beatles. De pijn scheurt door het nummer. Dylan klinkt moe en verlaten, eenzaam achtergebleven in een wereld waar hij gedoemd is om alleen verder te gaan, altijd maar opnieuw, in een tocht die nooit zal stoppen. De muzikanten spelen even breekbaar als de stem van Dylan, telkens net niet haperend, net niet stilvallend.

Tempest is zonder meer verbluffend. Vijftig jaar muziek maken is ingedikt tot een ongemeen intense en heftige plaat die je desolaat en verscheurd achterlaat. Het is een plaat die zich bij elke beluistering een beetje meer opent. Tempest is als een verlaten landschap, met dreigende wolken erboven. Vanuit de lucht kijken de engelen toe. Op de grond is er geen andere keuze dan verder te blijven gaan. Er is nog steeds geen weg naar huis, en die zal er waarschijnlijk ook nooit komen.