15 maart 2008

Kalme chaos


Ik hoorde een vrouw met een erg mooie stem praten over het boek Kalme chaos van de Italiaanse schrijver Sandro Veronesi. Praten over een boek is een onlosmakelijk deel van het genot dat een boek is. Het heeft iets intiems, iemand die je – bijna persoonlijk – aanraadt om dat boek te lezen. Ik ben alleen maar dankbaar dat ik niet alleen wegsmolt voor haar stem, maar ook voor het boek dat ze ermee aanprees.

Kalme chaos is zonder meer een schitterend boek. Het neemt je in beslag en laveert met jou langs de kalme chaos die het leven is. Alles tussen de dood en de liefde ontmoet je op het kleine oppervlak van het verhaal. Tussen wachten tot het verdriet toeslaat en de sereniteit die lijkt te suggereren dat dat verdriet nooit zal komen.

Pietro Paladini is een man van 43. Hij heeft een belangrijke functie in een mediabedrijf. Hij is al twaalf jaar samen met Lara. Ze wonen al elf jaar samen, en hebben een dochter Claudia, van tien. Binnen enkele dagen zullen ze toch nog gaan trouwen. Bij het begin van het verhaal is Pietro met zijn broer Carlo op het strand. Ze zien hoe twee vrouwen in zee in de problemen komen en dreigen te verdrinken. Ze lopen het water in en halen de vrouwen er, niet zonder enige moeite, uit. Op het strand lijkt niemand te zien dat zij twee de vrouwen gered hebben. Pietro gaat weer naar huis, en ontdekt daar dat op hetzelfde moment zijn aanstaande echtgenote is overleden door een aneurysma.

Enige tijd later moet Claudia opnieuw naar school, naar de vijfde klas van de basisschool. Pietro brengt haar weg met zijn dure auto. Hij wil dat zijn dochter voelt dat ze veilig is, en besluit de hele dag in zijn auto voor de school te blijven zitten. Zo weet hij dat zij weet dat hij steeds in haar buurt is. Alle dagen daarna blijft hij steeds daar op die plek in zijn auto zitten.

Daar zijn, op die plek, heeft voor Pietro iets te maken met het overrompelende verdriet dat na de dood van zijn vrouw zou moeten komen, maar niet komt. Pietro en Claudia lijken al bij al rustig. In de twee weken sinds de dood van Lara zijn er oneindig veel mensen gekomen en is er veel gebeurd, maar de echte pijn komt niet, noch bij Pietro, noch bij Claudia. “Dus nu vraag ik me af of misschien vandaag niet de vreselijke dag is; of de uitgestelde uitbarsting niet is gepland voor de eerste schooldag, de eerste dag waarop zij en ik echt uit elkaar zullen gaan en de normale dingen weer de overhand krijgen over de prettige gemĂȘleerde noodtoestand waardoor wij twee weken zijn omhuld.” Dat Pietro daar blijft zitten is misschien een manier om de pijn uit te stellen. Het is ook een heel directe manier om de liefde voor en de wil tot bescherming van zijn dochter vorm te geven. Het wordt een bewegingloze tocht die hem ook zichzelf zal laten zien.

Vanuit zijn auto kijkt Pietro naar de wereld. Hij zet zich als het ware op de pechstrook. De plek waar hij is, is een soort eiland. Het is er kalm en overzichtelijk. Is die kalmte een laagje over een vulkaan die zou kunnen uitbarsten? Of is die kalmte de buitenlaag van een man die in wezen oppervlakkig is? Of is de chaos veel meer in de rest van de wereld, alles buiten de kalme en duidelijke band tussen vader en dochter?

Pietro kijkt naar de mensen die elke dag daar voorbij komen. Hij werkt vanuit zijn auto. Zo blijft hij ook ver weg van de werkelijke chaos in zijn bedrijf, dat gaat fuseren met een Amerikaanse firma. Maar een na een komen de mensen naar hem toe. Collega’s en bazen bezoeken hem in zijn auto. Ze vertellen hem hun leven, hun al dan niet moeizame pogingen te overleven in de storm van de bedrijfsreorganisatie en in hun leven. Pietro lijkt ongewild een soort biechtvader te worden, die zonder dat hij er iets voor moet doen, een schijnbaar belangrijke rol gaat spelen in het proces van de fusie. Hij lijkt het allemaal te ondergaan, een beetje tegen zijn zin, maar ook met de afstandelijkheid van een toeschouwer.

Hij hoort de verhalen van de zus van Lara, met wie hij ooit nog iets had. Ze vertelt hem hoe Lara haar relatie met hem als een vaak kwellende chaos had ervaren. Hij ontdekt dat er zo dicht bij hem een wereld was die hij niet kende. Hij praat met zijn broer, die normaal ver weg is, maar nu ineens opduikt en zich erg bekommert om zijn dochter, wat hem in de war brengt. Hij maakt kennis met de vrouw die hij uit de zee redde.

Door de ogen van Pietro zie je al die mensen, met hun kleine en grote onzekerheden, verlangens en vluchtwegen. Pietro lijkt een toeschouwer, die tegen zijn wil als een magneet werkt voor de verhalen van anderen. Schijnbaar onbewogen tussen alle verhalen van anderen lijkt hij zeker te zijn van zijn plek, daar in de buurt van zijn dochter. Alsof dat iets zou zijn dat niet verandert, dat blijft. Maar zo dichtbij ziet hij zijn dochter tegelijk ook niet. Het is Claudia die hem op het einde van het boek op subtiele wijze duidelijk maakt dat het tijd is dat hij vertrekt van daar. Zij opent zijn ogen. Zij breekt zijn eigen aardkorst open, en maakt zo ruimte voor een ander soort chaos dan waar hij voor vreesde. Misschien is het dezelfde chaos, maar had hij die onbewust verkeerd gezien. Misschien moest de vader gewoon wachten op een inzicht dat zijn dochter op haar manier al eerder had.

Kalme chaos is een ontroerend, vaak met milde humor verteld verhaal over liefde en dood, en hoe kwetsbare mensen tussen die twee bewegen. Uit de lichte toon waarin het verhaal verteld wordt spreekt een gevoel van mededogen voor het menselijk tekort. Met Pietro heb je als lezer in omtrekkende bewegingen mee gekeken naar gedeukte, soms aarzelende of stuntelende of wringende mensen die door de kalme chaos van het leven bewegen. Na het lezen van dit boek voel je je dankbaar dat je erbij was.

6 opmerkingen:

Unknown zei

Dankbaar dat ik vanavond de DVD zag, dankbaar dat ik voorheen het boek kon lezen. Dankbaar om je recensie en je weblog, dat ik zo nu en dan kan/mag lezen.

Unknown zei

(Grappig dat er Luc staat. Hij maakte het mailadres aan, maar leest geen weblogs. Ben zelf niet zo vertrouwd met reacties geven etc., lees wel hier een daar een weblog. Maar er moest dus staan Lut.)
Dacht dat ik die mogelijkheid om anders te reageren nog zou krijgen. Niet dus ;-)

Marie zei

Een prachtig boek, absoluut.

Jeanine Leytens zei
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
Jeanine Leytens zei

Ik heb het boek al een poos geleden besteld. Toch vind ik het fijn eerst een recensie te lezen.
Goed geschreven blog. Bedankt.

Jan Mertens zei

Dankjewel Jeanine voor je mooie reactie.